Więcej przerw w pracy dla niepełnosprawnych

Pracownicy niepełnosprawni w stopniu znacznym lub umiarkowanym mają więcej uprawnień z zakresu czasu pracy. Przysługuje im nie tylko prawo do stosowania skróconych norm czasu pracy, ale również do dodatkowych przerw i zwolnień od pracy. Skorzystanie z tych uprawnień nie może negatywnie wpływać na ich sytuację - przepisy gwarantują im wynagrodzenie za czas przerw i zakazują gorszego traktowania ze względu na niepełnosprawność.

Praca z przerwami na leczenie

Pracownicy, którzy legitymują się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, mają więcej uprawnień niż "zdrowi" pracownicy. Co do zasady ich czas pracy obniżony jest do 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień, nie mogą też pracować w nadgodzinach czy porze nocnej. Uzupełnieniem tych uprawnień jest przyznanie niepełnosprawnym o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności dodatkowych przerw i zwolnień od pracy. Na mocy art. 20 ustawy o rehabilitacji osoba zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności jest uprawniona do zwolnienia od pracy:

• w wymiarze do 21 dni roboczych w celu wzięcia udziału (na podstawie skierowania od lekarza) w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku,
   
• w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.

Za czas wskazanych zwolnień pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia obliczanego jak ekwiwalent za urlop. Szczegółowe warunki udzielania zwolnienia określa rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz. U. z 2003 r. nr 100, poz. 927). Jak z niego wynika, podstawą udzielenia przez pracodawcę zwolnienia, o którym mowa w art. 20 ustawy o rehabilitacji, jest wniosek lekarza sprawującego opiekę nad osobą niepełnosprawną o skierowanie na turnus rehabilitacyjny. Powinien on określać rodzaj turnusu i czas jego trwania.

Należy zaznaczyć, że udzielenie zwolnienia od pracy nie jest uznaniowe, tj. pracodawca co do zasady ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika o jego udzielenie. Jednak pracownik ze swej strony powinien uzgodnić z pracodawcą taki termin wykorzystania turnusu, aby umożliwić zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie.

Turnus nie zwiększy puli wypoczynku

Oprócz prawa do zwolnienia od pracy w celu wzięcia udziału w turnusie lub zabiegach leczniczych, niepełnosprawnemu w stopniu znacznym lub umiarkowanym przysługuje 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Oba te uprawnienia razem dałyby pracownikowi pokaźną liczbę dni wolnych, gdyby nie art. 20 ust. 3 ustawy o rehabilitacji. Stanowi on, że w przypadku skierowania niepełnosprawnego na turnus rehabilitacyjny, łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy w celu uczestnictwa w tym turnusie nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym.

W przypadku korzystania przez pracownika ze wspomnianego urlopu pracodawca, ustalając wymiar zwolnienia na turnus rehabilitacyjny (przypadający w tym samym roku co urlop), uwzględnia więc wymiar wykorzystanego już dodatkowego urlopu. Zasadę tę należy stosować odpowiednio przy ustalaniu wymiaru dodatkowego urlopu, jeżeli zwolnienie na turnus rehabilitacyjny przypadło wcześniej.

Należy zauważyć, że pracownik o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych tylko w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Oznacza to, że skierowanie przez lekarza NFZ do sanatorium (a nie na turnus) nie daje uprawnień do takiego zwolnienia.

Przepisy nie określają trybu udzielania zwolnień od pracy w celu wykonania zabiegów leczniczych lub usprawniających. Kwestie te pozostawiono więc w gestii pracodawcy. Może on określić zasady udzielania takich zwolnień w przepisach zakładowych (regulaminie pracy lub układzie zbiorowym) lub w wewnętrznym zarządzeniu, jeżeli nie jest objęty wspomnianymi przepisami. Wymiar zwolnienia nie jest określony, ponieważ każdorazowo może zależeć od konkretnej sytuacji. Udzielenie zwolnienia nie jest jednak automatyczne - pracodawca może go odmówić, jeżeli wykonanie zabiegów jest możliwe poza godzinami pracy (patrz stanowisko BON dostępne na stronie www.niepelnosprawni.gov.pl).

Dodatkowa przerwa bez ograniczeń

Osoba niepełnosprawna, bez względu na stopień niepełnosprawności, ma prawo do przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Wynosi ona 15 minut i jest wliczana do czasu pracy. Jest to przerwa dodatkowa przysługująca obok, a nie zamiast tzw. przerwy śniadaniowej, o której mowa w art. 134 K.p. Łącznie pracownik niepełnosprawny ma więc prawo do półgodzinnej przerwy w pracy lub dwóch przerw po 15 minut (art. 17 ustawy o rehabilitacji).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)