Nowe przepisy wprowadzające ruchomy rozkład czasu pracy usankcjonowały ponowne podejmowanie pracy w tej samej dobie pracowniczej. Pracodawca nie musi się już obawiać, że w razie wystąpienia takiej pracy trzeba będzie zrekompensować pracownikowi nadgodziny. Nadal jednak układając "ruchome" grafiki powinien mieć na uwadze, że w ramach pracowniczej doby trzeba zapewnić zatrudnionemu należne odpoczynki.
Jaka doba w ruchomym rozkładzie?
Od 23 sierpnia 2013 r. pracodawca może stosować ruchomy rozkład czasu pracy. Pozwala on na rozpoczynanie pracy w poszczególnych dniach tygodnia w różnych godzinach. Godziny te wyznacza pracodawca lub pracownik - w zależności od przyjętego wariantu ruchomego rozkładu (art. 1401 K.p.). Konsekwencją dopuszczalnego w tym rozkładzie zróżnicowania godzin rozpoczynania pracy w danym dniu tygodnia może być ponowne podejmowanie pracy w tej samej dobie pracowniczej. Od 23 sierpnia br. nie jest to już problemem, jeżeli chodzi o wystąpienie nadgodzin - przepisy wprost bowiem stanowią, że w takich warunkach nie występuje praca nadliczbowa (art. 1401 § 4 K.p.).
Nie oznacza to jednak, że wraz z regulacją przewidzianą w art. 1401 § 4 K.p. usunięto wszelkie możliwe komplikacje związane z ruchomym czasem pracy. Przewiduje on bowiem zmiany godzin rozpoczynania pracy w poszczególnych dniach, nie wprowadza natomiast żadnych modyfikacji, jeżeli chodzi o pojęcie doby pracowniczej. Tak jak dotychczas oznacza ona 24 kolejne godziny, poczynając od godziny rozpoczęcia pracy zgodnie z obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 K.p.). Powstaje jednak pytanie, jak ustalić "rozkładowy" moment podjęcia pracy dla potrzeb ustalenia doby pracowniczej, jeżeli w poszczególnych dniach tygodnia następuje on w różnych godzinach. Czy godziną rozpoczęcia pracy będzie każdorazowo ta godzina, w której pracownik w danym dniu podjął swoje obowiązki, czy też godzina, w której rozpoczęto pracę w pierwszym dniu roboczym tygodnia? Odpowiedź na te pytania jest istotna, pracodawca układający grafiki powinien bowiem dbać nie tylko o to, aby pracownik nie przekroczył norm czasu pracy, ale również, aby miał zapewniony odpoczynek dobowy i tygodniowy.
Zmienne godziny przy sztywnej dobie
Analizując brzmienie art. 1401 K.p. można zauważyć, że w żaden sposób nie odnosi się on do art. 128 § 3 K.p. zawierającego definicję doby pracowniczej. Ta rozpoczyna się od momentu, w którym pracownik podejmuje pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Ponieważ w ruchomym rozkładzie moment ten przypada w różnych godzinach w poszczególnych dniach, można próbować ustalić dobę pracowniczą w odniesieniu do tych różnych godzin. Zgodnie z tym założeniem, jeżeli np. pracownik w ramach ruchomego rozkładu czasu pracy rozpoczyna 8-godzinną dniówkę roboczą w poniedziałek o godz. 800, a we wtorek o godz. 700, to dobę poniedziałkową rozpoczyna o godz. 800 w poniedziałek, a wtorkową o godz. 700 we wtorek. Taka metoda ustalania doby pracowniczej wiąże każdorazowo moment jej rozpoczęcia z konkretną godziną rozpoczęcia pracy w danym dniu. Jej zaakceptowanie prowadziłoby jednak do niepokojących konsekwencji. Należy bowiem zauważyć, że w takich przypadkach na ten sam czas pracy mogą nałożyć się dwie doby pracownicze. Miałoby to miejsce w uprzednio podanym przykładzie, gdzie w czasie od 700 do 800 pracownik świadczyłby pracę zarówno w dobie poniedziałkowej, jak i wtorkowej. Co do zasady, taka sytuacja nie powinna mieć miejsca, następna doba pracownicza rozpoczyna się bowiem dopiero po zakończeniu poprzedniej.
Powyższe przemawia za przyjęciem, że w ruchomym rozkładzie czasu pracy doba pracownicza jest "sztywna", tj. rozpoczyna się od godziny rozpoczęcia pracy w pierwszym dniu roboczym tygodnia i przez cały ten tydzień rozpoczyna się i kończy w odniesieniu do tej godziny (np. rozpoczęta o godz. 800 w poniedziałek upływa o godz. 800 we wtorek i tak przez kolejne dni tygodnia, niezależnie od tego, w jakiej godzinie pracownik rozpoczyna pracę w danym dniu).
Uwaga na wczesne godziny pracy
Samo określenie "ruchomy czas pracy" sugeruje swobodę w ustalaniu grafiku pracownika świadczącego pracę w danym rozkładzie. Trzeba przyznać, iż faktycznie ruchomy rozkład czasu pracy jest bardziej elastyczny w ustalaniu godzin rozpoczynania pracy niż inne systemy i rozkłady czasu pracy. Elastyczność ta nie przenosi się jednak na udzielanie pracownikowi odpoczynku dobowego, który nie poddaje się umownym modyfikacjom.
Pracodawca układając grafiki w ruchomym rozkładzie czasu pracy powinien być wyczulony na kwestie zapewnienia pracownikowi wspomnianego odpoczynku. Co do zasady przysługuje on pracownikowi w każdej dobie pracowniczej i trwa nieprzerwanie przez co najmniej 11 godzin (art. 132 § 1 K.p.). Może się jednak okazać, że przy stopniowym rozpoczynaniu pracy w danym tygodniu w coraz to wcześniejszych godzinach lub nagłym "przeskoku" na wyraźnie wcześniejszą godzinę rozpoczęcia pracy, pracownik będzie odpoczywał krócej niż wymagają tego przepisy (patrz przykład).
|
Przykład Pracownik świadczy pracę w podstawowych normach czasu pracy (od poniedziałku do piątku), w ramach ruchomego rozkładu czasu pracy, wprowadzonego w drodze porozumienia pracodawcy z przedstawicielami pracowników. Przewiduje on pracę: w poniedziałek - od 900 do 1700, we wtorek - od 700 do 1500, w środę - od 1000 do 1800, w czwartek - od 400 do 1200, w piątek - od 700 do 1500. Odpoczynki dobowe, liczone od momentu zakończenia pracy w danym dniu tygodnia, zostaną zachowane w dobach pracowniczych: poniedziałkowej, wtorkowej, czwartkowej i piątkowej. Natomiast w odniesieniu do doby środowej pracownikowi zabraknie 1 godziny z wymaganych 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Pracownik powinien bowiem odpoczywać do godz. 500 w czwartek, a tymczasem przyszedł do pracy na godz. 400 tego dnia. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
