Ubezpieczenia społeczne obejmują swym zakresem m.in. ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W przypadku wystąpienia wskazanego ryzyka, osobom poszkodowanym, tj. zazwyczaj ubezpieczonym, przysługuje szereg świadczeń wypadkowych. W niektórych z wymienionych przez ustawodawcę przypadkach świadczeniobiorcami mogą być również członkowie rodziny osoby poszkodowanej. Z racji podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, w zależności od skutków zaistniałych zdarzeń przysługuje odpowiednia należność pieniężna. Jest ona swoistego rodzaju rekompensatą, którą gwarantuje ustawodawca po spełnieniu przez ubezpieczonego albo członków jego rodziny ściśle określonych warunków.
Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej poszkodowany ma prawo do określonych świadczeń. Pełny ich katalog określa ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwana ustawą wypadkową (patrz tabela). O niektóre ze świadczeń powypadkowych mogą ubiegać się również członkowie rodziny ubezpieczonego.
Rodzaje świadczeń |
Uprawnieni do świadczeń |
zasiłek chorobowy |
ubezpieczony, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową |
świadczenie |
ubezpieczony, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy |
zasiłek |
pracownik, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu |
jednorazowe |
ubezpieczony, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty |
renta z tytułu |
ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej |
renta |
ubezpieczony, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową |
renta |
członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej |
dodatek do renty rodzinnej |
sierota zupełna uprawniona do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego |
dodatek pielęgnacyjny |
osoba uprawniona do renty z ubezpieczenia wypadkowego |
pokrycie kosztów leczenia |
ubezpieczony poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej |
Wypadek przy pracy i choroba zawodowa
Ustawa wypadkowa określiła dość precyzyjnie, jakie okoliczności muszą towarzyszyć zdarzeniu, aby zostało ono uznane za wypadek przy pracy. Generalnie jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
Oprócz wskazanych okoliczności, prawo ubezpieczeniowe chroni również pracownika w innych sytuacjach, bezpośrednio niezwiązanych z wykonywaniem obowiązków zawartych w umowie o pracę. Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się bowiem wypadek, któremu pracownik uległ:
Ponadto wskazać należy, iż ustawa wypadkowa w art. 3 ust. 3 wymienia sytuacje zaistniałe w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu, uznając je za wypadek przy pracy.
Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w art. 2351 Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Zasiłek chorobowy
Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego mają szczególny charakter. Tak też jest z zasiłkiem chorobowym. Przysługuje on niezależnie od:
Jest to bardzo istotne w szczególności w przypadku krótkiego okresu podlegania ubezpieczeniu.
Co więcej prawo do świadczenia wypadkowego nie pozostaje w żadnej zależności od wykorzystania w danym roku kalendarzowym limitu przeznaczonego na wypłatę wynagrodzenia chorobowego należnego pracownikom. Jednocześnie zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, za które ubezpieczony, na podstawie odrębnych przepisów, zachowuje prawo do wynagrodzenia, uposażenia, stypendium lub innego świadczenia przysługującego za czas niezdolności do pracy.
Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, zasiłek chorobowy z funduszu wypadkowego jest zawsze wypłacany w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Świadczenie rehabilitacyjne
Podobnie jak zasiłek chorobowy świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego należne jest w wysokości 100% podstawy wymiaru. Prawo do niego przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
Ustawodawca zagwarantował wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego przez maksymalny 12-miesięczny okres argumentując, iż jest to czas niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy.
O ewentualnych okolicznościach uzasadniających prawo do świadczenia rehabilitacyjnego oraz o okresie niezbędnym do przywrócenia zdolności do pracy orzeka lekarz orzecznik ZUS. Od orzeczenia wydanego w I instancji przez lekarza orzecznika zainteresowany może złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej. Chcąc wnieść ten środek zaskarżenia powinien dochować 14-dniowego terminu od dnia doręczenia orzeczenia. W oparciu o orzeczenie:
organ rentowy wydaje decyzję o prawie do omawianego świadczenia.
Jednorazowe odszkodowanie
Jak sama nazwa wskazuje, jest to świadczenie przysługujące, co do zasady, jednorazowo. Istnieje jednak możliwość wypłaty jednorazowego odszkodowania z tytułu pogorszenia się stanu zdrowia, choć tylko w ściśle określonym przypadku wskazanym w art. 12 ust. 2 ustawy wypadkowej.
O prawie ubezpieczonego do jednorazowego odszkodowania decyduje istnienie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu jako skutku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z zaistniałym zdarzeniem lub chorobą zawodową dokonują lekarz orzecznik lub komisja lekarska po zakończonym leczeniu i rehabilitacji osoby zainteresowanej. Ustalenia te przebiegają w myśl zasad adekwatnych dla trybu orzekania o niezdolności do pracy. Po wydanym w I instancji przez lekarza orzecznika orzeczeniu, w terminie 14 dni, liczonym od jego otrzymania, zainteresowany może wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Od 1 kwietnia 2014 r. za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje 730 zł.
Do ustalenia wysokości jednorazowego odszkodowania przyjmowane jest przeciętne wynagrodzenie obowiązujące w dniu wydania przez organ rentowy decyzji przyznającej świadczenie. Przeciętne wynagrodzenie stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane do celów emerytalnych w Monitorze Polskim przez Prezesa GUS mające zastosowanie poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku, czyli np. od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku.
Jednorazowe odszkodowanie przysługuje również członkom rodziny ubezpieczonego albo rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Uprawnionych do odszkodowania członków rodziny wymienia art. 13 ust. 2 ustawy wypadkowej.
Renta wypadkowa
Renta wypadkowa przewidziana jest dla osób niezdolnych do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Przy ustalaniu prawa do tego świadczenia odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną, z uwzględnieniem uregulowań wynikających z ustawy wypadkowej. W konsekwencji świadczenia wypadkowe nabierają szczególnego, odmiennego charakteru, z uwagi na odrębność niektórych reguł dotyczących prawa do nich.
Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje:
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia, czyli niemającego związku ani z wypadkiem przy pracy, ani z chorobą zawodową obwarowane jest większym reżimem.
Ponadto ustawodawca zagwarantował korzystniejszą wysokość świadczeń wypadkowych, bo:
Przy czym, jeśli przy ustalaniu podstawy wymiaru renty nie zastosowano ograniczenia wskaźnika wysokości tej podstawy do 250%, wówczas wysokość renty wypadkowej ustalana jest według zasad adekwatnych dla renty z ogólnego stanu zdrowia.
Omawiana renta nie może także być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej w myśl ustawy emerytalnej.
Renta szkoleniowa
Renta szkoleniowa przyznawana jest, kiedy w ramach przeprowadzonego badania lekarskiego wydane zostanie orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.
W zakresie trybu orzekania zastosowanie mają ogólne zasady orzekania o niezdolności do pracy.
Renta szkoleniowa przysługuje w wysokości nie niższej niż:
Omawiane świadczenie może być jednak wypłacane wyłącznie przez maksymalny okres 36 m-cy. Po raz pierwszy nie może być przyznane na okres dłuższy niż 6 m-cy. Przedłużenie prawa do renty następuje w oparciu o wniosek starosty na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 m-cy. Należy jednak pamiętać, że prawo do świadczenia może ulec skróceniu albo ustać na zasadach wskazanych w art. 60 ust. 4 oraz art. 102 ust. 2 ustawy emerytalnej.
Renta rodzinna
Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny:
który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Krąg osób uprawnionych do renty oraz warunki, jakie muszą spełnić osoby uprawnione, wyznaczony został przez ustawę emerytalną. Uprawnieni do renty rodzinnej to:
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)
|