Przestój antykryzysowy na czas finansowych trudności

Przestój ekonomiczny może zostać wdrożony w sytuacji wyraźnego pogorszenia sytuacji finansowej pracodawcy. Regulacje dotyczące tego rodzaju przestoju nie odnoszą się jednak do ogółu pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Można go bowiem wprowadzić tylko na warunkach przewidzianych w ustawie antykryzysowej, u pracodawcy objętego jej przepisami.

Finanse nie wpływają na przestój kodeksowy

Pojęcie przestoju jest zazwyczaj szeroko interpretowane. Bywa że pracodawca, którego firma przeżywa okres zastoju, zarządza przestój na czas spowolnienia. Jeżeli jednak nie jest przedsiębiorcą podlegającym ustawie o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy, tzw. ustawie antykryzysowej, nie może wykorzystać przestoju jako sposobu na przeczekanie trudności finansowych. Ogólne przepisy Kodeksu pracy przewidują bowiem przestój, ale nie z przyczyn ekonomicznych leżących po stronie zakładu pracy. Za przestój w rozumieniu kodeksowym przyjmuje się takie sytuacje, w których występuje niemożność wykonywania pracy przez zdolnego do niej pracownika, z powodu określonej przeszkody po stronie pracodawcy (art. 81 K.p.).

Przyczyny leżące po stronie pracodawcy, będące powodem przestoju, mogą być związane z jego działaniem lub od niego niezależne. W większości przypadków mają one charakter techniczny lub organizacyjny (awaria urządzeń, przerwa w dopływie prądu czy brak materiałów koniecznych do pracy). Niekiedy zaś są spowodowane działaniem siły wyższej lub osób trzecich. Prawo pracy dopuszcza też przestój z winy pracownika. Sytuacje, które mogą składać się na kodeksowe pojęcie przestoju, są więc dość różnorodne, nie ma jednak wśród nich przerwy w pracy spowodowanej okresowym spadkiem obrotów czy zamówień. Podstawą prawną do skorzystania przez pracodawcę z takiego ekonomicznego przestoju jest tylko ustawa antykryzysowa.

Kryzysowa przerwa w pracy

Przestój z powodów ekonomicznych jest jednym z instrumentów walki ze skutkiem spowolnienia gospodarczego, przewidzianym w ustawie antykryzysowej. Pozwala ona na wprowadzenie wspomnianego przestoju przez przedsiębiorcę, który podlega jej zapisom, tj. spełnia kryteria wskazane w art. 3 ustawy. Taki pracodawca może zarządzić przestój poprzez wprowadzenie odpowiedniego zapisu do układu zbiorowego pracy lub zawarcie porozumienia w tej sprawie z:

• zakładową organizacją związkową lub, w razie jej braku,
   
• przedstawicielami pracowników wyłonionymi w sposób zwyczajowo przyjęty w zakładzie pracy (art. 4 ustawy).

Wymagana przez ustawę treść porozumienia powinna obejmować grupy zawodowe objęte przestojem ekonomicznym oraz okres, przez jaki będzie on stosowany.

Czas przestoju to generalnie okres niewykonywania pracy, za który, zgodnie z ogólnymi zasadami kodeksowymi, pracownikowi przysługuje tylko wynagrodzenie przestojowe - o ile nie jest winnym przestoju. W przypadku stosowania ustawy antykryzysowej uprawnienia pracownika objętego przestojem ekonomicznym kształtują się odmiennie. Ma on prawo do:

• finansowanego ze środków Funduszu Pracy świadczenia na częściowe zrekompensowanie wynagrodzenia za czas przestoju ekonomicznego, do wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych, zwiększonego o wysokość składek na ubezpieczenia społeczne należnych od pracownika, w wysokości proporcjonalnej do przestoju ekonomicznego, z uwzględnieniem wymiaru etatu pracownika,
   
• wynagrodzenia finansowanego ze środków przedsiębiorcy,

w łącznej wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem wymiaru czasu pracy pracownika. Ponadto przedsiębiorcy w okresie przestoju ekonomicznego przysługują z Funduszu Pracy środki na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne pracowników należnych od świadczeń przyznanych pracownikom z tytułu przestoju.

Przestój ekonomiczny bez wypowiedzenia

Możliwość wprowadzenia przestoju ekonomicznego to pewne ustępstwo na rzecz pracodawcy, w porównaniu do ogólnych kodeksowych rozwiązań. Korzystając z tego uprawnienia nie musi on stosować się do wymogów związanych ze zmianą warunków zatrudnienia pracowników. Obniżenie ich wynagrodzenia w okresie przestoju do wysokości najwyżej wynagrodzenia minimalnego nie musi się bowiem wiązać z dokonaniem wypowiedzenia zmieniającego czy podpisaniem aneksu do umowy. W zamian za to pracodawca nie może przez okres pobierania przez pracowników świadczeń z tytułu przestoju ekonomicznego (wprowadzanego maksymalnie na 6 miesięcy) oraz przez 3 miesiące przypadające bezpośrednio po tym okresie, wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę z przyczyn go niedotyczących.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)

Ustawa z dnia 11.10.2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (Dz. U. poz. 1291)