W związku ze wzrostem zamówień przyjmujemy do pracy nowych pracowników. W celu wykorzystania urządzeń produkcyjnych wprowadzimy w firmie pracę zmianową. Jakich wymogów formalnych musimy dopełnić aby wdrożyć ten system? Czy należy zmienić regulamin pracy oraz czy niezbędna jest zgoda pracowników?
Zmiana systemu świadczenia pracy należy do uprawnień pracodawcy. Może on wybrać taką organizację pracy, która zapewni pełne wykorzystanie czasu pracy przez zatrudnionych. Na zastosowanie pracy zmianowej nie jest wymagana zgoda pracowników.
Systemy i rozkłady czasu pracy są elementami organizacji pracy, o których decyduje pracodawca. Rozkład czasu pracy jest to sposób rozłożenia wymiaru tego czasu uwzględniający godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy. Należy go sporządzać indywidualnie dla każdego pracownika bądź grupy pracowników objętych tą samą organizacją i zatrudnionych w innym niż stały systemie czasu pracy. System czasu pracy jest pojęciem szerszym i stanowi zespół norm określających sposób świadczenia pracy (np. system równoważnego czasu pracy, zadaniowego czasu pracy albo ruchu ciągłego).
Sposób, w jaki pracodawca wprowadza szczególny system lub rozkład czasu pracy wynika z art. 150 K.p. Norma ta stanowi, że systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe ustala się:
Jeśli u pracodawcy obowiązuje regulamin pracy, to należy zmienić jego treść wprowadzając do postanowień regulujących kwestie czasu pracy zapis o stosowaniu w firmie pracy zmianowej.
Ważne: Przez pracę zmianową należy rozumieć wykonywanie pracy według ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory jej wykonywania przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni (art. 128 § 2 pkt 1 K.p.). |
Pojęcie pracy zmianowej interpretuje się uwzględniając treść art. 2 ust. 5 Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299, 18.11.2003 r., s. 9).
Zgodnie z Dyrektywą "praca w systemie zmianowym" oznacza każdą formę organizacji pracy w systemie zmianowym, w której pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach pracy według określonego harmonogramu, łącznie z systemem następowania po sobie, który może mieć charakter nieprzerwany lub przerywany oraz pociąga za sobą konieczność wykonywania pracy przez pracownika o różnych porach w ciągu określonych dni lub tygodni.
Mając powyższe na uwadze należy przyjąć, że cechą charakterystyczną pracy zmianowej jest zmiana pracowników na tych samych stanowiskach. Nie jest zatem pracą zmianową na przykład praca, w której pracownik pracuje cztery dni od 700, a jeden dzień od 1000, jeżeli nie zmienia innego pracownika na tym stanowisku. Można to uznać jedynie jako indywidualny rozkład czasu pracy tego pracownika (por. stanowisko Komisji Prawnej Głównego Inspektora Pracy z dnia 13 sierpnia 2009 r. w sprawie pojęcia systemu pracy zmianowej nr KPGIP 2009/08/13-1).
Z art. 146 K.p. wynika, że praca zmianowa jest dopuszczalna bez względu na stosowany u pracodawcy system czasu pracy. Konsekwencją jej wprowadzenia jest możliwość ograniczenia tygodniowego okresu nieprzerwanego odpoczynku. W przypadku bowiem zmiany pory wykonywania pracy przez pracownika w związku z przejściem na inną zmianę, zgodnie z ustalonym rozkładem czasu pracy, tygodniowy nieprzerwany odpoczynek może obejmować mniejszą liczbę godzin niż 35. Nie może być on jednak krótszy niż 24 godziny (art. 133 § 2 K.p.). Kolejnym skutkiem jej stosowania jest dopuszczalność zatrudniania pracowników w niedziele i święta (art. 15110 pkt 3 K.p.), z pewnymi wyjątkami (np. praca świąteczna w placówkach handlowych).
Przykład |
Pracodawca, u którego obowiązuje regulamin pracy, wprowadza dla pracowników produkcyjnych pracę zmianową w ramach podstawowego systemu czasu pracy, którym objęta jest cała załoga. Do regulaminu wprowadzono aneks o następującej treści:
"Pracownicy produkcyjni świadczą pracę w systemie zmianowym. Obowiązują następujące godziny rozpoczęcia i zakończenia zmian:
Przypominamy, że rozkład czasu pracy danego pracownika może być sporządzony w formie pisemnej lub elektronicznej na okres krótszy niż okres rozliczeniowy, obejmujący jednak co najmniej 1 miesiąc.
Ważne: Pracodawca przekazuje pracownikowi rozkład czasu pracy co najmniej na 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został sporządzony. |
Jak stanowi art. 129 § 4 K.p. pracodawca nie ma obowiązku sporządzania rozkładu czasu pracy, jeżeli:
Pierwszy z wymienionych przypadków występuje w podstawowym systemie, przy pracy wykonywanej na jedną zmianę i stałych dniach wolnych z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. W razie wprowadzenia pracy zmianowej układanie harmonogramów jest jednak konieczne, ponieważ pracownika należy z odpowiednim wyprzedzeniem powiadomić na której zmianie w danym tygodniu ma wykonywać pracę.
W kwestii wynagrodzenia nie ma powszechnych uregulowań prawnych, które by wynagradzały dodatkowo pracę zmianową. Jednak biorąc pod uwagę uciążliwość takiego sposobu świadczenia pracy, w praktyce stosowane są dodatki za pracę na II i III zmianie. W przypadku tej ostatniej są one niezależne od dodatku za pracę w porze nocnej.
Zwracamy uwagę! Pracodawca może wprowadzić w razie potrzeby pracę zmianową przestrzegając gwarancji odpoczynku i wymiaru czasu pracy oraz udzielając dni wolnych za ewentualną pracę w niedziele i święta.
|